15મી ઓગસ્ટના રોજ દેશભરમાં સ્વતંત્રતાની ઉજવણી કરવામાં આવશે . આ વખતે દેશ 78મો સ્વતંત્રતા દિવસ ઉજવશે . આપણા દેશને 15 ઓગસ્ટ 1947 ના રોજ આઝાદી મળી હતી , ત્યારબાદ દર વર્ષે દિલ્હીના લાલ કિલ્લા પર ધ્વજ ફરકાવીને સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે . દેશના વડાપ્રધાન તે પછી રાષ્ટ્રગીત ગાવામાં આવે છે . જો કે આ પહેલા સ્વતંત્રતા દિવસથી ચાલી રહ્યું નથી . હા , પહેલીવાર જ્યારે સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવી ત્યારે દેશમાં રાષ્ટ્રગીત ગાવામાં આવ્યું ન હતું . ચાલો જાણીએ તેનું કારણ અને ઈતિહાસ .
રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે 1911માં જ દેશનું રાષ્ટ્રગીત ‘ જન ગણ મન ‘ લખ્યું હતું . પરંતુ તેને 1950 માં રાષ્ટ્રગીત તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી . સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન, માત્ર રવીન્દ્રનાથ ટાગોર દ્વારા લખાયેલ ‘ જન ગણ મન ‘ જ લોકપ્રિય બન્યું ન હતું , પરંતુ આ સિવાય અન્ય બે ગીતોને પણ ઘણી લોકપ્રિયતા મળી હતી . આ હતા ‘ વંદે માતરમ ‘ એટલે કે આપણું રાષ્ટ્રીય ગીત અને ‘ સારે જહાં સે અચ્છા ‘. આ એવા ગીતો હતા જેણે દેશના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન લોકોને નવજીવન આપ્યું હતું , જેની અસર 1947 માં સમગ્ર વિશ્વમાં જોવા મળી હતી .
દેશને તેનું રાષ્ટ્રગીત કેવી રીતે મળ્યું ?
જ્યારે દેશને આઝાદી મળી ત્યારે દેશ પાસે કોઈ રાષ્ટ્રગીત ન હતું, તેથી પ્રથમ સ્વતંત્રતા દિવસ દરમિયાન રાષ્ટ્રગીત ગાવામાં આવ્યું ન હતું . તે સમયે રાષ્ટ્રગીત માટે ‘ જન ગણ મન ‘ અને ‘ વંદે માતરમ ‘ વચ્ચે મતદાન થયું હતું . ઘણા વિવાદો છતાં ‘ વંદે માતરમ’ને તે સમયે સૌથી વધુ વોટ મળ્યા હતા . જો કે, વિવિધતામાં એકતા ધરાવતા રાષ્ટ્ર માટે રાષ્ટ્રગીતની જરૂર હતી જે સમગ્ર દેશનું પ્રતીક બની શકે . તેમજ જેના વિશે કોઈના મનમાં શંકા ન હોવી જોઈએ . આ જ કારણ હતું કે સૌથી વધુ વોટ મળવા છતાં ‘ વંદે માતરમ’ને રાષ્ટ્રગીત બનાવવામાં ન આવ્યું .
આ કારણે જ્યારે દેશ આઝાદ થયો ત્યારે તેનું પોતાનું રાષ્ટ્રગીત નહોતું . 1950 માં જ્યારે બંધારણ બનાવવામાં આવ્યું ત્યારે ‘ જન ગણ મન’ને રાષ્ટ્રગીત તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી . જો કે , તે સમયે ‘ વંદે માતરમ ‘ ની લોકપ્રિયતાને ધ્યાનમાં રાખીને , તેના પ્રથમ બે પદોને રાષ્ટ્રીય ગીત તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી .
