ઈરાનના મિસાઈલ હુમલા બાદ ઈઝરાયેલ પણ જવાબી કાર્યવાહી કરવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે . એવા સમાચાર છે કે ઈઝરાયેલ ઈરાનના ઓઈલ ડેપો અથવા ન્યુક્લિયર ફેસિલિટીને નિશાન બનાવી શકે છે. જો આમ થશે તો મધ્ય પૂર્વમાં કટોકટી વધુ વધશે, જે વૈશ્વિક વેપાર અને તેલની કિંમતોને અસર કરશે તે નિશ્ચિત છે. ભારત પણ આ ઉથલપાથલથી અછૂત નહીં રહે.ચાલો જાણીએ કે બંને દેશો વચ્ચે યુદ્ધની ભારત પર શું અસર પડી શકે છે.
લાલ સમુદ્રમાં વેપાર ખોરવાશે
ઈઝરાયેલ અને ઈરાન વચ્ચેના યુદ્ધની અસર લાલ સમુદ્ર દ્વારા થતા વેપાર પર પડશે તે નિશ્ચિત છે. લેબનોનના ઈરાન સમર્થિત સંગઠન હિઝબુલ્લાહના યમનના હુથી બળવાખોરો સાથે સારા સંબંધો છે .આવી સ્થિતિમાં જો તણાવ વધશે તો હુથીઓ લાલ સમુદ્રના વેપાર માર્ગને ખોરવી શકે છે. ઈઝરાયલ-હમાસ યુદ્ધ બાદથી હુથીઓ લાલ સમુદ્રમાં વેપારી જહાજોને નિશાન બનાવી રહ્યા છે. આ કારણે ભારતની પેટ્રોલિયમ નિકાસ વાર્ષિક ધોરણે 37.56 ટકા ઘટી છે.
ભારતનો કેટલો વેપાર લાલ સમુદ્ર દ્વારા થાય છે?
ક્રિસિલ રેટિંગ્સ અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2023માં ભારતે 18 લાખ કરોડ રૂપિયાના માલની નિકાસ કરી હતી. તેમાંથી 50 ટકા લાલ સમુદ્રમાંથી પસાર થયા હતા. તે જ સમયે, રૂ. 17 લાખ કરોડની આયાતમાંથી 30 ટકા આ માર્ગેથી આવી હતી. નાણાકીય વર્ષ 2023માં કુલ નિકાસ અને આયાત રૂ. 94 લાખ કરોડની હતી, જેમાંથી મૂલ્યની દૃષ્ટિએ 68 ટકા અને વોલ્યુમની દૃષ્ટિએ 95 ટકા દરિયાઈ માર્ગે થઈ હતી.
ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ વધવાની શક્યતા
યુદ્ધની આશંકા વચ્ચે, 1 ઓક્ટોબરે બ્રેન્ટ ક્રૂડમાં 5 ટકાથી વધુનો વધારો નોંધાયો છે. ઈરાન વિશ્વનો 9મો સૌથી મોટો તેલ ઉત્પાદક દેશ છે. આવી સ્થિતિમાં ઈરાનમાં કોઈપણ પ્રકારની ઉથલપાથલની સીધી અસર કાચા તેલની કિંમતો પર પડશે. નિષ્ણાતો કહે છે કે તણાવપૂર્ણ વાતાવરણમાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ બેરલ દીઠ $90ને વટાવી શકે છે, જે હાલમાં $74ની આસપાસ છે.
ભારત 85 ટકા ક્રૂડ ઓઈલની આયાત કરે
ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો ક્રૂડ ઓઈલ આયાતકાર દેશ છે અને તેની ક્રૂડ ઓઈલની જરૂરિયાતના લગભગ 85 ટકા અન્ય દેશો પાસેથી લે છે. ભારત ભલે ઈરાન પાસેથી તેલ ન ખરીદે, પરંતુ યુદ્ધની અસર અફઘાનિસ્તાન, ઈરાક, સાઉદી અરેબિયા, કતાર અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત (યુએઈ) સુધી પહોંચવાની ખાતરી છે, જ્યાંથી ભારત મોટા પ્રમાણમાં તેલ ખરીદે છે. આવી સ્થિતિમાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવની અસર ભારત પર થવાની શક્યતા છે.
વિદેશી મુદ્રા ભંડારને પણ અસર થશે
વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર , લગભગ 90 લાખ ભારતીયો સાઉદી અરેબિયા, UAE, ઓમાન, બહેરીન, કતાર અને કુવૈતમાં રહે છે. ઈરાનમાં 10,000 ભારતીયો અને ઈઝરાયેલમાં 20,000 ભારતીયો પણ રહે છે.
બીબીસી સાથે વાત કરતા ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ વર્લ્ડ અફેર્સ સાથે સંકળાયેલા ડો. ફઝુર રહેમાને જણાવ્યું હતું કે, “ખાડી દેશોમાં રહેતા ભારતીયો ભારતમાં લાખો ડોલર મોકલે છે, જેનાથી વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડાર મજબૂત થાય છે. જો યુદ્ધ થાય તો તે ભારતને નુકસાન પહોંચાડે છે.” વિદેશી મુદ્રા ભંડાર પર સીધી અસર પડશે .
