પટના હાઈકોર્ટે બિહાર આરક્ષણ અધિનિયમને રદ કર્યો છે, જેણે સરકારી નોકરીઓ અને ઉચ્ચ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં પ્રવેશમાં અનામત વધારીને 65 ટકા કરી હતી, તેને સમાનતા વિરોધી ગણાવી હતી. મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારની મહાગઠબંધન સરકારે જાતિ આધારિત સર્વે રિપોર્ટના આધારે EBC, OBC, દલિતો અને આદિવાસીઓ માટે અનામત વધારીને 65 ટકા કરી હતી. આર્થિક રીતે પછાત લોકો (ઉચ્ચ જાતિ) માટે 10 ટકા આરક્ષણ સહિત, બિહારમાં નોકરી અને પ્રવેશ ક્વોટા વધીને 75 ટકા થયો હતો. બિહાર આરક્ષણ કાયદાને અનેક સંગઠનોએ હાઈકોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશની આગેવાની હેઠળની બે ન્યાયાધીશોની બેન્ચે બિહાર આરક્ષણ અધિનિયમને બંધારણની કલમ 14, 15 અને 16 વિરુદ્ધ ગણાવ્યો છે.
નીતીશની જૂની કેબિનેટે 7 નવેમ્બરે ક્વોટા વધારવાનો નિર્ણય લીધો હતો અને બિહારના જાતિ આધારિત સર્વેના અહેવાલના આધારે વિધાનસભામાં બિલ રજૂ કર્યું હતું. આ દ્વારા OBC અનામત 12 ટકાથી વધારીને 18 ટકા, EBC અનામત 18 ટકાથી વધારીને 25 ટકા, SC અનામત 16 ટકાથી વધારીને 20 ટકા અને ST અનામત 1 ટકાથી વધારીને 2 ટકા કરવાનો પ્રસ્તાવ હતો. આ બિલ 9 નવેમ્બરના રોજ વિધાનસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું હતું.21 નવેમ્બરના રોજ રાજ્યપાલની મંજૂરી પછી, આ બિલકાયદાનું સ્વરૂપ લઈ ગયું અને સમગ્ર રાજ્યમાં લાગુ થઈ ગયું.
આ કાયદાને અનામત વિરોધી સંગઠન યુથ ફોર ઈક્વાલિટી દ્વારા હાઈકોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટના 50 ટકાથી વધુ અનામત ન આપવાના નિર્ણયના આધારે બિહાર આરક્ષણ કાયદાને પડકારવામાં આવ્યો હતો. પટના હાઈકોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ કે વિનોદ ચંદ્રન અને જસ્ટિસ હરીશ કુમારની બેંચે બિહારના નવા આરક્ષણ કાયદાને બંધારણની કલમ 14, 15 અને 16નું ઉલ્લંઘન ગણાવતા તેને રદ કરી દીધો છે. માનવામાં આવે છે કે રાજ્ય સરકાર હાઈકોર્ટના નિર્ણયને હાઈકોર્ટ અથવા સુપ્રીમ કોર્ટની મોટી બેંચમાં પડકારશે.
મહાગઠબંધનમાં હોવા છતાં અને એનડીએમાં પાછા ફર્યા પછી પણ, નીતિશ કુમાર સતત કેન્દ્રની નરેન્દ્ર મોદી સરકાર પાસે બિહાર આરક્ષણ કાયદાને બંધારણની નવમી અનુસૂચિમાં સામેલ કરવાની માંગ કરી રહ્યા હતા. આ સમયપત્રકમાં સમાવિષ્ટ કાયદાઓ સામાન્ય રીતે ન્યાયિક સમીક્ષામાંથી પસાર થતા નથી અને તેને કોર્ટમાં પડકારી શકાતા નથી. જો કે, સુપ્રીમ કોર્ટે નવમી અનુસૂચિમાં કોઈપણ કાયદાનો સમાવેશ તેની સમીક્ષાના દાયરામાં રાખ્યો છે. બિહારના આરક્ષણ કાયદાને નવમી અનુસૂચિમાં સામેલ કરવામાં આવ્યો નથી, તેથી કોર્ટે તેના પર કાર્યવાહી કરી છે.
સર્વોચ્ચ અદાલતના નવ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેંચે 1992માં ઈન્દિરા સાહની કેસમાં ચુકાદો આપ્યો હતો કે અનામત કોઈપણ સંજોગોમાં 50 ટકાથી વધુ ન જઈ શકે. તમિલનાડુમાં 69 ટકા અનામત છે, જેનો કાયદો બંધારણના 76મા સુધારા દ્વારા નવમી અનુસૂચિમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો. આજની તારીખે, બંધારણની નવમી અનુસૂચિમાં કુલ 284 કાયદા સામેલ છે.
